تأثیر اشتباه بر معاهدات بین المللی

معاهده بین المللی، هنگامی معتبر است که اراده هیچ یک از طرف های آن معیوب نباشد. در هر نظام ملی، قاعده ای که بنابر آن اعتبار هر قرارداد خصوصی، منوط به رضایت طرفین آن است، قاعده ای اصیل و بنیادین است، در این نظام ها، قانون گذار داخلی با در نظر گرفتن اوضاع و احوال اجتماعی، عناصر اساسی عیوب رضا را به دقت تعیین کرده است.(مواد 209-191 قانون مدنی) اما در حقوق بین الملل، با توجه به ساختار خاص جامعه بین المللی، فن و روش ساخت مفاهیم مربوط به عیوب رضا، صورتی دیگر دارد.در حقوق بین الملل آنچه اهمیت دارد هماهنگی اشتباه اوضاع و احوال خاص هر قضیه با اصل وفای به عهد است. از آنقجا که اشتباه خود یکی از موجبات بی اعتباری معاهدات است، لذا ضرورت ایجاب می کند که به این موضوع با تامل وتدقی بیشتری پرداخته شود.به طور کلی، اشتباه عبارتست از تصور خلاف واقع از چیزی مادی یا معنوی. انواع اشتباه خصوصاً در حقوق معاهدات اشتباه حکمی، اشتباه موضوعی و اشتباه در بیان اراده (اشتباه درنگارش) است. اشتباه وقتی رضایت را معیوب می کند که در مورد (قاعده یا) وضعیتی صورت گرفته باشد که طرف های معاهده به سبب آن، اراده خود را ظاهر ساخته اند. در حقوق داخلی فقط اشتباه موضوعی را پذیرفته اند، زیرا هیچ کس نمی تواند به صرف عدم وقوف به آثار حقوقی اعمال خویش مدعی معیوب بودن رضایتش باشد. اما در حقوق بین الملل با آنکه اشتباه موضوعی را عیب رضایت دانسته اند، (البته دیوان بین المللی دادگستری در قضیه معبد پرآه ویهار، به طور ضمنی پذیرفت که اشتباه حکمی را نیز می توان از جمله عیوب رضا به شمار آورد، زیرا اعلام کرد که اشتباه تایلند در قبال اعلامیه قبولی صلاحیت اجباری دیوان، آنطور که این کشور مدعی آن شده است، اشتباهی حکمی است) اشتباه حکمی را نیز انکار نکرده اند، . با این وصف چون رضایت در حقوق بین الملل عامل ایجاد تعهد است، آن اشتباهی موجب بطلان معاهده است که بر واقعیت اراده تاثیر گذارد.از اینرو اشتباهی که در بیان اراده رخ دهد اشتباهی نیست که موجب بطلان معاهده شود، چرا که اشتباه در بیان اراده واقعیت رضایت را از بین نمی برد، اما اعتبار سند را به خطر می اندازد، زیرا میان اراده انشائی و اراده واقعی فاصله ایجاد می کند که اگر از میان برداشته نشود،بین دولت های متعاهد اختلافاتی شدید پدید می آورد و اجرای معاهده را با مشکل روبرو می کند.لذا در اینگونه موارد دولت های طرف معاهده غالباً سعی کرده اند با اصلاح اشتباه، اختلاف را از میان بردارند و در مواردی هم که اصلاح معاهده میسر نبوده است، به عقد پیمانی دیگر مبادرت می ورزند. اشتباه در بیان اراده اگر به تعهدات مندرج در معاهده سرایت کند اجرای معاهده را غیرممکن می سازد ، زیرا اصلاح آن فقط با تفسیر معاهده میسر است. البته در این قبیل موارد قاضی یا داور هیچ گاه معاهده را باطل اعلام نکرده است، چرا که رضایت طرف های معاهده در حل اختلافات اساساً آشکار بوده است. اشتباه درباره ی ذات مضامین مندرج درمعاهده (یا اشتباه در ماهیت تعهدات) به سبب آنکه رضایت طرفین معاهده را معیوب می کند و در نتیجه موجب بطلان معاهده می شود، از اهمیت زیادی برخوردار است. در چنین مواردی غالباً توافق طرف های معاهده در قالب مفاهیمی بیان می شود که به علت عدم تطابق آن مفاهیم با واقعیات خارجی نارضایتی آنها را در مورد ماهیت موضوع توافق نتیجه می دهد. حال اشتباه در خصوص ماهیت تعهدات زمانی قابلیت استناد دارد که مهم باشد وبتوان آن را اثبات نمود. به علاوه هر اشتباهی به رضایت آسیب نمی رساند و اشتباه باید اساسی باشد. مستفاد از بند 2 ماده ی 48 عهد نامه ی حقوق معاهدات 1969وین دولتی که آگاهانه مرتکب اشتباهی شود یا زمینه ی ایجاد آن را فراهم کند باید نتایج آنرا نیز بپذیرد.